Van de hand van Ben Damen verschijnt binnenkort het boek ‘De vergeten gezichten van Brabant’. De in Eindhoven geboren en getogen auteur legt daarin de focus op mensen voor wie de Tweede Wereldoorlog een levens-ingrijpende gebeurtenis is geweest. “Juist de mensen die een kleine voetnoot zijn in het grote geheel heb ik een gezicht willen geven.”

Door Rob Weekers

Rond de driehonderd personen die om tal van redenen zijn verbonden aan de Tweede Wereldoorlog in Oost-Brabant komen in het boek aan bod. Van verzetsstrijders tot militairen, van burgers tot nabestaanden van slachtoffers. “Over sommigen valt meer te schrijven dan over anderen”, mekt Ben Damen (33) droog op. “Soms moet je ook een beetje geluk hebben.”

Nu of nooit

Voegt een boek over de Tweede Wereldoorlog na alles wat er over die periode is gepubliceerd nog wat toe? De Eindhovense schrijver hoeft niet lang na te denken. “De verhalen van mensen die in het boek aan de orde komen, verdienen het te worden doorverteld in plaats van dat ze in de vergetelheid belanden. Wie waren ze? De meeste mensen die uit eerste hand kunnen vertellen over de Tweede Wereldoorlog zijn inmiddels behoorlijk op leeftijd, en dat geldt ook voor de nabestaanden van de slachtoffers”, verduidelijkt hij. “Het was voor mij nu of nooit.”

Speurwerk

Ben Damen is sinds hij in mei 2022 startte met het boek niet over een nacht ijs gegaan, en heeft veel tijd besteed aan onderzoek en speurwerk. Naar eigen zeggen zo’n 20 uur in de week. Soms leverde het niks op, en sloeg hij een doodlopende weg in. In andere gevallen was het lot hem beter gezind, en wist hij boeiende en aangrijpende verhalen boven water te halen. “Bronnen raadplegen, spreken met nabestaanden van oorlogsslachtoffers, feiten nalopen, publicaties op internet checken, het moet natuurlijk wel kloppen. Soms was ik meer aan het onderzoeken dan aan het schrijven”, blikt Ben Damen terug. “Al met al is het een flinke opgave geweest. Ik ben blij dat het erop zit.”

Drama’s

Het schrijven van de verhalen is Ben niet in de koude kleren gaan zitten. ”Er hebben zich in die oorlogsjaren heel wat drama’s afgespeeld die voor zwarte hoofdstukken in familiegeschiedenissen hebben gezorgd”, zegt hij. “Dat lag natuurlijk voor de hand, maar met het boek wil ik een aantal van die verhalen voor de lezer inzichtelijk maken. Juist omdat het persoonlijke verhalen zijn van mensen die op een of andere manier getekend zijn door de oorlog”, legt Damen uit. “Eén ding hebben ze met elkaar gemeen: ze zijn allemaal, ieder op zijn eigen manier, slachtoffer.”

Sinterklaasbombardement

Dat geldt in hoge mate ook voor het levensverhaal van Pieter Bongaerts, wiens leven is getekend door het Sinterklaasbombardement van zondag 6 december 1942. De familie Bongaerts woonde destijds in de zwaar getroffen Lijmbeekstraat. De toen driejarige Pieter logeerde tijdens die fatale avond bij een oom en tante. Zijn ouders en zeven broertjes en zusjes verloren het leven bij het bombardement. Jan, de oudere broer van Pieter, was tijdens het bombardement niet thuis. “Een fascinerend verhaal waarvan ik me de impact nauwelijks kon voorstellen”, zegt Damen, die met de inmiddels 85-jarige Pieter Bongaerts in contact wist te komen. “Dat waren emotionele gesprekken”, blikt de auteur terug. Grondig speurwerk bracht bovendien een nieuw feit aan het licht. “Ik ontdekte dat Pieter niet de jongste van het gezin was, maar dat er nog een jonger zusje was, Joanna.”

Dove jongen

Een ander ‘Vergeten gezicht’ is dat van Robert Hoogenboom (20), een dove jongen die tegen het einde van de oorlog in Helmond om het leven kwam omdat hij het luchtalarm niet hoorde. Ben Damen wist een neef van Robert op te sporen die er meer over kon vertellen. “Moet je nagaan. Je hebt ondanks je handicap een heel leven voor je, en dan gaat het mis.” Dat kan ook worden gezegd van de 17-jarige Harrie Walravens uit Best. Zij werd in de laatste dagen van de bezetting zonder reden van opgaaf door de Duitsers doodgeschoten. “Zoveel mensen, zoveel verhalen”, zo noemt de auteur het zelf.

Verhalenverteller

Ben Damen, die zichzelf omschrijft als ‘geschiedenisfreak’ is al van jongs af aan geïnteresseerd in historie. Van zijn hand verschenen eerder al drie boeken waarin hij de historie van stadsdeel Woensel uit de doeken deed, en zich met name focuste op persoonlijke verhalen van de bewoners. “Ik wilde iets meer weten over Woensel, daar begon het mee”, zegt Ben, die opgroeide aan het Hendrik de Keizerplein in De Barrier. Aan de hand van de verhalen die hij optekende, schetste Ben Damen een beeld van Woensel door de jaren heen. Voor ‘De vergeten gezichten van Brabant’ koos hij voor eenzelfde methode. “Ik ben een verhalenverteller, niet een persoon van de droge feiten.”

Nu het vierhonderd-pagina’s tellende boek binnenkort van de persen rolt, maakt Ben Damen zich op voor een reeks lezingen die in het verschiet liggen. “De Tweede Wereldoorlog blijft mensen boeien”, zegt hij. “Er zijn zeker parallellen met het heden te trekken. Ook nu leven we in een tijd waar oorlogsdreiging dichtbij is. Hopelijk draagt mijn boek bij aan de bewustwording van de vreselijke gevolgen die oorlog met zich meebrengt.”