Sfeervol, bijzonder, en met veel variatie. Wie een kijkje gaat nemen in de St. Petruskerk aan de Kloosterdreef komt al snel in de juiste kerstsferen. Niet in de laatste plaatst door een fraaie expositie die er te zien is van kerststallen uit de collectie van verzamelaar Jan van Werde.

Door Rob Weekers

Hoe creatief kan een mens zijn? Jan vraagt het zich hardop af als hij zijn blik laat gaan over de vitrinekasten waar een selectie -rond de 80 stallen en groepen- van zijn verzameling een mooie plek heeft gekregen. Papier, karton, gips, hout, keramiek, brons; je kan het zo gek niet verzinnen of je ziet het terug in een kerststal. “Kijk”, zegt hij al wijzend naar een kerstgroep afkomstig uit Ethiopië, “Daarin is veel katoen gebruikt, grappig toch?”

Variatie

Het begin van zijn verzameling voert terug naar een kerststal die Jan van zijn oma kreeg. Een bijzonder exemplaar in brons, afkomstig uit Burkina Faso. “Ze had kennissen die actief waren in de missie, vandaar. Ik vond het eigenlijk wel mooi. Na bezoek aan een expositie met kerststallen in Egmond werd mijn interesse pas echt gewekt; zeker omdat er zoveel variatie in te vinden is. Ik kocht daar een kerstgroep, en ja, voordat je het weet heb je een verzameling”, blikt Jan terug.

Het bleek de opmaat naar wat uitgroeide tot een collectie van meer dan 400 kersstallen. Het merendeel wordt bewaard in dozen op zolder. Een aantal kerststallen is te vinden op een van de twee planken in de woonkamer van Jan. Een soort van permanente expositie. “Al wissel ik die in het loop van het jaar wel af. Ja, in zekere zin is het bij mij iedere dag kerst.”

Traditie

De kerststal begon zo’n beetje vanaf de jaren ’40 van de vorige eeuw aan populariteit te winnen in ons land. De traditie voert echter veel verder terug en is wereldwijd geworteld in landen met een christelijke traditie. Jozef, Maria, de Drie Koningen, en natuurlijk de kribbe met kindje Jezus vormen de vaste waarden.

De expositie in de St. Petruskerk laat zien dat er volop variatie te vinden is. Zo is in Brazilië een kersttafereel meestal kleurrijk en vrolijk. “Sowieso is dat vaak in Zuid-Amerika het geval”, weet Jan. “Daar zijn vaak lama’s bij de kribbe te vinden, in plaats van de voor ons vertrouwde schapen, os en ezel. En in Azië komt er vaak een geit om de hoek kijken, terwijl in Afrikaanse kerststallen in veel gevallen een kameel te vinden is.”

Artistieke waarde

Een kerststal zegt veel over de cultuur van een land, wat betekent dat voor Nederland? “Realistisch afgebeelde figuren, en niet te duur”, lacht Jan. Met zijn geoefend oog en kennis weet hij kerststallen en -groepen in de meeste gevallen te herleiden naar het land van herkomst. Materiaalgebruik, vormgeving en uitstraling blijken daarvoor prima criteria. “Als het daarnaast ook nog een artistieke waarde heeft, loop ik er warm voor.”

Het meest bijzondere exemplaar in zijn collectie? Jan moet er even over denken. Natuurlijk, het eerste exemplaar waarmee hij zijn verzameling begon, mag niet ontbreken. Maar dat mag ook de eenvoudige uit triplex gefiguurzaagde kerststal niet. Dit exemplaar is in Eindhoven gemaakt tijdens de Tweede Wereldoorlog toen er maar bar weinig middelen en mogelijkheden beschikbaar waren. Jan: “Dan heeft het voor mij een meerwaarde, er zit een verhaal aan vast.”

Betaalbaar

Vakanties, reizen, ruilbeurzen, de Wereldwinkel, Marktplaats, genoeg mogelijkheden en middelen om zijn collectie van nieuwe input te voorzien. Het is Jan niet om kwantiteit te doen. “Ik ben op zoek naar zoveel mogelijk variatie”, zegt hij. “Het is leuk om uit zoveel mogelijk landen een kerststal te hebben.”

Vandaar dat zijn laatste aanwinst, een exemplaar uit Transsylvanië, een mooie aanvulling betekent. “Een hobby mag natuurlijk geld kosten, maar ik ga geen fortuin uitgeven. Het moet wel betaalbaar blijven.” Een religieuze grondslag ligt niet aan de basis van zijn verzameling. “Ik ben weliswaar katholiek opgevoed, maar in de kerk ben ik hooguit eens per jaar met kerst te vinden.”

Peggie van de Molengraft van de St. Petruskerk is in haar nopjes met de expositie. “We hebben hier in de kerk al een mooie kerstsfeer gecreëerd, en daar passen de kerststallen van Jan bijzonder goed in”, zegt ze. Jan knikt instemmend. “Een betere plek is niet te vinden.” Peggie: “Volgend jaar weer?” Het antwoord laat niet lang op zich wachten: “Ik heb nog genoeg om te laten zien.”

De expositie in de St. Petruskerk is nog te bezoeken op 16, 23, 25, 26 en 30 december en 6 januari. Telkens van 13.30 tot 16.00 uur.