Hij maakte muziek in heel Europa, reisde met zijn gele DAF truck de wereld over en is initiatiefnemer van het Inkijkmuseum; het kleinste museum van Eindhoven. De afgelopen drie jaar verbleef hij in Bosnië waar hij zich stortte op het maken van collages. Deze kun je binnenkort bekijken bij De Kruisruimte. Kunst van levenskunstenaar Martin Voorbij (58).

Door Marjolein van Hoof

Want een levenskunstenaar, zo kun je deze creatieveling zeker omschrijven. Zijn thuisbasis, het oude pandje aan de Dommelstraat 2a, is misschien wel net zo karakteristiek als de bewoner zelf. In 2001 doopte Martin zijn woning om tot Inkijkmuseum - “Een enorme kijkdoos” - wat tevens dienst doet als hostel. Mensen kunnen op dit prachtige plekje pal naast de Dommel overnachten in een van de drie units in de tuin.

Pionier

Het is een voorbeeld hoe Martin buiten de gebaande paden treedt: het past bij deze pionier. Al op zijn zeventiende fietste Martin letterlijk het avontuur tegemoet. Hij verliet school en stopte zijn tijd in wielrennen. “Lange afstanden, ik fietste overal heen, dat vond ik leerzamer dan in de klas zitten”, vertelt hij en voegt er tussen neus en lippen nog even aan toe: “Ik heb twee keer de Ronde van Vlaanderen en Luik-Bastenaken-Luik gereden”.

In diezelfde periode werd Martin basgitarist van de punkrockband Afflict, waarmee hij op underground plekken speelde in heel Europa, zoals Spanje, Finland en Griekenland. “Eigenlijk wilde ik vooral reizen: dat was de trigger om te gaan fietsen en muziek te maken. Alleen houd je deze twee dingen samen niet lang vol. Toen ik een keer bijna in slaap viel op de fiets, was het tijd om een keuze te maken: het één of het ander.”

Poort naar Joegoslavië

Het werd de muziek, iets wat hem zo’n vijftien jaar lang op de meest bijzondere plekken bracht. Niet alleen met de band Afflict, ook later toen hij basgitarist werd in een Sloveense band. “Ik was de deur naar optredens in West-Europa, zij de poort naar Joegoslavië. We hebben daar wel vijftig keer gespeeld tot die gekke oorlog begon, in 1991. Wat te doen? Draai ik mijn hoofd weg óf ik ga erheen?”

Martin deed het laatste. Ook tijdens de oorlog in Joegoslavië trad hij daar met de band op: “Om mensen niet in de steek te laten. We zijn toen zo’n beetje overal geweest, behalve in Sarajevo”.

Nieuwe vrienden

En juist dát werd de plek waar Martin na de oorlog in Joegoslavië terechtkwam. “Het Eindhovense Vredesburo opende in Sarajevo een buitenpost waar ik drie jaar lang werkte. Ik maakte onder meer verslag van het vredesproces. Een tijd waarin ik veel nieuwe vrienden maakte en de taal leerde.” Martin voelde zich er thuis: “De sfeer daar is per definitie heel gastvrij. Het is er niet zo individualistisch als hier. Naast ik bestaat daar ook nog een wij”.

Martin bleef werken voor het Vredesburo. “Mijn taakomschrijving was: het stimuleren van mondiaal bewustzijn, want hoe meer we van de wereld weten, hoe makkelijker het is om misverstanden te voorkomen. Ze vroegen mij iets te bedenken waarmee je mensen kunt betrekken bij de rest van de wereld.”

Hoop

Dat leidde uiteindelijk tot het kunstproject Show Your Hope. “Ik gaf kunstenaars een paneel met de opdracht: maak een schilderij over hoop. Ik kom dat later ophalen, ga je interviewen en ik maak daar een verhaal van. Dat vertel ik aan zoveel mogelijk mensen op zoveel mogelijk plekken.”

Dat deed Martin twintig jaar lang in heel Europa en ver daarbuiten. Met een hoofd vol verhalen en een oude gele DAF truck gevuld met schilderijen, reisde hij onder meer naar Engeland, Hongarije, Roemenië, Istanbul, Amerika, Mali en zelfs India.

Het project leverde zo’n duizend schilderijen op; de meeste werden opgeslagen in het kleine Inkijkmuseum. “En dan waren er nog andere kunstwerken die mensen mij schonken. Het begon hier aardig vol te raken. Om de boel een beetje op te ruimen, besloot ik van oude schilderijen eigen collages te maken. Het was de eerste keer dat ik kunst voor mezelf maakte.”

Corona

En toen kwam corona. “Het museum met het hostel moest dicht en ook het reizen hield op. In het begin van de lockdown dacht ik nog: niks aan de hand. Ik duik gewoon mijn atelier in en ga collages maken van oud materiaal. Maar na twintig jaar Show Your Hope was het moeilijk om die knop om te draaien. Ik moest daar ruimte voor hebben. Bovendien had ik behoefte aan natuur en ik had al een tijdje een ander probleem: mijn gele truck. Ik mocht daar de stad niet meer mee in. Wat moet ik met die auto, het kost bakken met geld.”

Een vriend uit Bosnië bood uitkomst. “Hij heeft een fantastische ecologische zone met een galerie, kantine en verschillende blokhutten. Hij zei: Je bent altijd welkom. Van jouw truck maken we hier een vakantiehuis en jij kan verblijven in een van de blokhutten. Ik had inmiddels genoeg materiaal verzameld voor mijn collages. Die nam ik mee naar Bosnië.”

Drie jaar lang bleef Martin daar om te werken aan zijn eigen kunst en een handje te helpen: “Ik heb daar een ontzettend goede tijd gehad”.

Expositie

Afgelopen december keerde Martin terug naar Eindhoven, met een mooie ervaring op zak en een groot aantal zelfgemaakte collages rijker. Deze exposeert hij vanaf donderdag 25 april in De Kruisruimte onder de noemer: Falling Apart Together. “We vallen steeds meer uit elkaar. De sociale cohesie verbrokkelt langzaam en het individualisme wordt steeds belangrijker. Maar dat doen we wel samen. Daar dacht ik aan toen ik die titel bedacht”, legt hij uit.

Voor hemzelf is de expositie een persoonlijk overzicht sinds corona. “Bezoekers zien er waarschijnlijk iets anders in. Daarnaast is het mijn ode aan de schilderkunst en dat terwijl ik zelf totaal niet kan schilderen. Daarom heb ik er collages van gemaakt”, lacht hij.

De opening van de expositie Falling Apart Together is op donderdag 25 april om 20.00 uur in De Kruisruimte aan de Generaal Bothastraat. Met onder meer een optreden van violist Max Swagemakers. Daarna is de tentoonstelling nog te bezoeken tot en met 5 mei. Kijk voor openingstijden op: dekruisruimte.nl