Het gaat Eindhoven voor de wind. Met een flinke economische groei, woontorens die als paddenstoelen uit de grond schieten, en een bevolkingssamenstelling die steeds meer nationaliteiten kent, timmert de stad flink aan de weg. Niet iedereen deelt mee in het succes. Een flink aantal mensen valt buiten de boot, heeft geen dak boven het hoofd, en moet het vaak stellen zonder medische zorg. “Dat moet anders”, vinden de Straatdokters die in Eindhoven actief zijn. ”Iedereen heeft recht op zorg. Creatief kijken naar oplossingen, daar gaat het om.”

Door Rob Weekers

Huisarts Peter Meulesteen (68) stond in Eindhoven 17 jaar geleden aan de basis van de Straatdokters. Zij bieden in Eindhoven huisartsenzorg aan daklozen, verslaafden en groepen die om verschillende redenen geen gebruik kunnen of willen maken van de reguliere huisartsenzorg. De hulp die de Straatdokters bieden, blijkt in de praktijk een bittere noodzaak te zijn, is de ervaring. Inmiddels is de organisatie uitgegroeid tot een nauw samenwerkingsverband tussen instellingen en organisaties als Springplank 040, Leger des Heils, Vluchtelingen in de Knel, Novadic Kentron en Ervaring Die Staat.

Spin in het web

Met zijn huisartsenpraktijk aan de Peter van Anrooystraat in Gestel is Peter de spin in het web van de Straatdokters. “Wat zouden we zonder hem moeten”, lacht Mariëlle van der Aa (51), die is aangeschoven in de praktijk. Mariëlle is een kleine zeven jaar actief als praktijkondersteuner, en zorgt voor mentale hulp voor mensen die dak- en thuisloos zijn.

Naar eigen zeggen heeft zij de mooiste baan die ze zich wensen kan. “Mensen die verdwaald zijn in de maatschappij weer op het juiste pad te brengen, hoe mooi is dat”, zo omschrijft ze haar drijfveer. “Ik heb bewondering voor mensen die in een lastig parket zitten, en er toch in slagen om er het beste van te maken. De veerkracht die sommigen kunnen tonen, daar kan ik oprecht bewondering voor hebben.” Peter: “Wat kun je voor iemand betekenen? Hoe kan de boel weer op de rails worden gezet?”

Verdubbeling

Ging het twintig jaar geleden nog om een geschat aantal tussen de 1.000 en1.500 mensen die in Eindhoven op een of andere manier dak- of thuisloos zijn, inmiddels is er sprake van een verdubbeling, schat Peter. Om dit aantal meer precies in beeld te krijgen, start dinsdag 8 april de zogeheten ETHOS-telling. Op één dag worden in Eindhoven en regio alle mensen geteld die dak- of thuisloos zijn. Ook wordt verborgen dakloosheid in beeld gebracht. Zo verblijven veel mensen tijdelijk bij familie of vrienden, in een auto, stacaravan of op andere plekken die niet zichtbaar zijn.

Arbeidsmigranten

Dak- of thuisloos worden: het kan iedereen overkomen, weten Peter en Mariëlle uit ervaring. Jongeren die op hun 18e het hulpverlenerscircuit moeten verlaten en er opeens alleen voor staan, ex-gedetineerden die moeite hebben om de weg in de samenleving weer te vinden, mensen die na een echtscheiding geen woning kunnen vinden, de voorbeelden zijn talrijk.

Peter: “En dan hebben we in Eindhoven ook nog te maken met een grote groep arbeidsmigranten. Houdt voor hen een arbeidscontract op, dan komt er ook vaak een einde aan hun huisvesting. Een flink deel belandt dan op straat.”

Dé typische dak- of thuisloze bestaat niet, willen Peter en Mariëlle maar zeggen. Wel is er grofweg sprake van drie categorieën. Mensen die in Nederland mogen verblijven en die toegang hebben tot de gezondheidszorg en daar ook gebruik van maken. Daklozen die rechthebbend zijn, maar de zorg mijden. En de grootste groep, niet-rechthebbenden, zoals uitgeprocedeerde asielzoekers of arbeidsmigranten.

Kennis delen

In maart 2023 is de stichting Nederlandse Straatdokters Groep (NSG) opgericht om ambitieuze doelstellingen in de verbetering van straatzorg te realiseren. In ons land zijn de Straatdokters vooral actief in de grote steden.

“Nergens staat een huisartsenpraktijk centraal als het gaat om zorg bieden aan dak- en thuislozen, maar in Eindhoven dus wèl”, zegt Peter, die aangeeft dat er geen eenduidig landelijk beleid bestaat voor zorg aan dak- en thuislozen. “Dat hoeft overigens geen nadeel te betekenen, het biedt ook kansen, we kunnen leren van elkaars ervaringen en kennis.” Het is dan ook een van de redenen dat de verschillende straatdokterteams in het land regelmatig met elkaar om de tafel gaan zitten, bijvoorbeeld om gezamenlijk een lijntje uit te gooien naar de politiek.

Daklozenloket

In Eindhoven speelt de opvanglocatie voor daklozen aan de Fuutlaan een belangrijke rol. De Straatdokters zijn daar op vaste tijden te vinden bij het daklozenloket. Mensen kunnen er medische zorg krijgen, maar kunnen óók gebruikmaken van een postadres. Dat laatste is van cruciaal belang, weet Peter. “Heb je geen adres, dan is er niks mogelijk, kun je geen uitkering aanvragen, of ziektekostenverzekering afsluiten. Daar hebben we in Eindhoven verandering in gebracht door te zorgen dat mensen het adres van de opvanglocatie mogen gebruiken. Ons initiatief heeft ook in andere steden navolging gekregen.”

Dat geldt ook voor pilotproject Barka dat eveneens voet aan de grond kreeg in Eindhoven. In samenwerking met het Leger des Heils worden arbeidsmigranten geholpen met een terugkeer naar hun thuisland.

Behapbaar blijven

“Eindhoven is best een sociale stad”, zo is de ervaring van Peter en Mariëlle, al is er volgens de twee een wirwar aan instellingen en instanties die elk op hun eigen manier betrokken zijn bij de zorg voor dak- en thuislozen. “Soms is het schaken op meerdere borden om aan mensen de juiste zorg te kunnen bieden. Tot nu toe slagen we daar redelijk goed in, maar het moet wel behapbaar blijven. We kunnen niet alle problemen oplossen, wel kunnen we kijken hoe we zaken beter kunnen regelen. Iedereen heeft recht op zorg. Creatief kijken naar oplossingen, daar gaat het om.”